;)
Door Sander Houwen
Op initiatief van DDG en DPN kwamen in december in Pakhuis de Zwijger Gijs van Beuzekom en Caro van der Heide, netmanager en programma-coördinator van NPO2, vertellen over het beleid rondom de programmering van documentaires. Hoe werkt NPO Pitch? Wat is de rol van eindredacteuren? En krijgen alle drie de zenders straks een genre-manager? Ze gaven antwoorden op vragen uit de zaal.
Om te beginnen: Wat doet een netmanager eigenlijk?
Elk net heeft een netmanager en een programma-coördinator. Zij houden zich bezig met de programmeer-strategie. De netmanager toetst een plan om te kijken of het past binnen het profiel van – in dit geval – NPO 2. Daarnaast wordt er gecheckt of er niet te veel programma’s worden gemaakt met dezelfde onderwerpen, zodat dubbelingen worden voorkomen. Ook wordt er in de gaten gehouden of de genre-mix in balans is: de mix van documentaires, natuurdocumentaires, journalistieke verhalen, reisprogramma’s etc. Verder wordt er gekeken of de programma’s de publieke waarden van de NPO uitdragen (pluriformiteit, variëteit, diversiteit, impact, innovatie en talentontwikkeling). Tot slot wordt nagegaan of plannen betaalbaar zijn, er kostenefficiënt wordt gewerkt en of er geld beschikbaar is om het desbetreffende programma überhaupt te kunnen maken.
Van Beuzekom over zijn baan: ‘Ik ben zelf heel lang maker geweest. Toen ik naar de NPO ging was er een aantal collega’s dat riep dat ik gek geworden was. Ze zeiden: Dan sluit je je daar op in die ivoren toren en daar kom je nooit meer uit. Maar het is een ontzettend leuke baan, omdat je iedere dag met de inhoud bezig bent. En wat wij samen het liefst doen is praten over plannen en gesprekken hebben over wat iemand graag wil maken. Als mensen hun eigen plannen komen vertellen, dan krijg je een enthousiast verhaal. Dat vind ik heel leuk.’ Om teleurstellingen te voorkomen waakt Van Beuzekom tegelijkertijd continue voor te veel enthousiasme: ‘Het is niet zo dat als je iets indient, het vanzelfsprekend is dat je bij ons aan tafel komt. Want die tijd hebben we gewoon niet.’
De netmanager beoordeelt plannen niet op inhoud, dat is aan de makers (wat bedoeld wordt met makers lees je verderop) en de omroepen. NPO 2 heeft een verdiepend profiel. Van Beuzekom: ‘Wij willen geen talkshows maken en wij maken ons niet druk over wie Late Night moet gaan presenteren. Wij willen de beste verhalenverteller zijn. Verhalen die met een camera worden vastgelegd; zowel nationaal als internationaal.’ [Wat Directie TV verder nog doet vind je hier]
Hoe kun je een plan indienen?
Traditioneel dienen makers hun plannen in bij een omroep. Sinds twee jaar is het ook mogelijk plannen rechtstreeks bij de NPO in te dienen via NPO Pitch. Er zijn geen indien-data, je kunt op elk gewenst moment je plan indienen. In onderstaand plaatje wordt weergegeven welke twee routes er zijn. Het schema geeft weer dat je als omroep en als producent kunt indienen, maar ook DDG-leden kunnen rechtstreeks indienen. Je hebt hoe dan ook een producent nodig om het te kunnen maken. In principe krijg je binnen zes weken een reactie op een ingediende pitch. Hoewel er heel veel wordt ingediend, wordt er geprobeerd zo snel mogelijk te reageren.
Van Beuzekom: ‘Ik vind dat wij vlot reageren. We proberen het snel te doen. Als ik een mailtje binnen krijg kan ik vaak binnen een paar tellen wel bedenken of iets past of niet. Maar je wilt het toch even laten landen. Ik check het ook altijd bij Caro: hebben we het al of hebben we het niet? Zouden we het toch nog kunnen doen? Dus er gaat wel enige tijd overheen. Soms blijven plannen wat langer liggen, maar dat heeft ook te maken met hoe snel omroepen reageren.’
Een plan ter grootte van een A4-tje kan genoeg zijn voor een eerste check om erachter te komen of het past bij NPO2 en of er niet al iets soortgelijks in productie is. Zo voorkom je dat je voor niets een uitgebreid plan schrijft voor een productie die hoogstwaarschijnlijk niet gemaakt gaat worden.
NB. Via NPO Pitch een kant en klare productie aanleveren heeft geen zin. In dat geval zou je kunnen proberen je productie aan te bieden bij Nathalie Windhorst (VPRO) van de afdeling inkoop.
Open voor makers. Maar wie zijn de makers?
Het pitch-systeem is naar voorbeeld van het systeem van de BBC. Het systeem staat niet voor iedereen open. Makers die indienen moeten een mate van professionaliteit hebben. Bij de BBC hebben ze als drempel dat je de afgelopen vijf jaar tenminste één productie voor de BBC of een andere grote omroep hebt gemaakt. NPO heeft dat gereduceerd naar drie. Als je (als regisseur of producent) afgelopen drie jaar iets hebt gemaakt voor de regionale omroep of voor de NPO, dan krijg je automatisch een account. Leden van de DPN krijgen sowieso automatisch toegang tot het systeem.
Over of je ook als regisseur kunt indienen zegt Van Beuzekom: ‘We willen voorkomen dat iedereen die zichzelf maker noemt – en dat gebeurt nogal snel – gaat indienen, want dan is het voor ons niet te behappen. Maar ik zou niet weten waarom regisseurs hun plan via de pitch niet zouden kunnen toetsen. Als leden van DPN een pitch kunnen indienen, dan zouden leden van de DDG dat ook moeten kunnen. We zullen de website aanpassen.’ Van der Heide: ‘Wij gebruiken het woord makers voor het geheel van regisseurs en producenten.’
Rechtstreeks aanmelden bij de NPO heeft volgens Van Beuzekom voordelen: ‘Wij weten aardig goed wat er al in ontwikkeling is, wat er is aangeboden en hoe de financiën ervoor staan. Een omroep heeft geen zicht op wat er allemaal al speelt. Wij hebben het overzicht en kunnen zo voorkomen dat je werk doet dat uiteindelijk voor niets zal zijn.’
De netmanager kan makers met een plan doorverwijzen naar een omroep en adviseren welke omroep wellicht het beste bij het plan past. Een omroep is altijd co-producent en komt heel vroeg in het proces om de hoek kijken. De omroep zendt uit, zij heeft de uitzendlicentie.
De NPO stuurt niet op eigen houtje plannen door naar een omroep. Van Beuzekom: ‘We gaan niet zelf aan de haal met een plan, want je weet niet of degene die het plan heeft ingediend dat wel een goed idee vindt. Je kunt dan wel als maker zeggen dat wij hebben gezegd: Ga maar praten.’ De NPO gaat geen contract aan met makers. Een omroep tekent in, de NPO kent toe en dan wordt het plan – mits er tijdens de beslismomenten groen licht is – geproduceerd. Tussen toekenning en uitzenden zit meestal 3 jaar. Van Beuzekom: ‘Je zit in 2019 aan tafel en het eindresultaat van een plan wordt pas in 2021 uitgezonden, maar het valt vrijwel altijd prima op zijn plek. Dat vind ik een grote kwaliteit van de documentaire-sector.’
Van der Heide: ‘Het gebeurt weleens dat wij terughoudend zijn bij een plan en dat wij niet overtuigd zijn. Maar je bent natuurlijk altijd vrij om toch naar een omroep te gaan. Je kunt je plan doorontwikkelen met een omroep en dan komt het voor dat we toch overtuigd raken. We zijn helemaal niet koppig daarin, onze wil is geen wet. We laten ons graag overtuigen.’
Maar dan gaat het jullie dus wél om de inhoud?
Van Beuzekom: ‘Als wij vinden dat het dubbelt of te weinig in het profiel past, dan zie je wel dat soms plannen via de omroepen terugkomen en dan zijn ze zo aangepast, dat het bijvoorbeeld wél kan passen.’
Wat vinden de omroepen ervan dat een plan nu rechtstreeks via NPO Pitch ingediend kan worden?
Van Beuzekom: ‘De omroepen waren aanvankelijk een beetje bang dat op het moment dat je rechtstreeks bij de pitch binnen zou komen, wij het hele proces naar ons toe zouden trekken. Dat is absoluut niet aan de orde. Het bepalen van de inhoud en de begeleiding van de producties liggen volledig bij de eindredacteuren.’
Wie bepaalt de onderwerpen van de producties?
De NPO probeert zoveel mogelijk op de hoogte te zijn van wat er speelt bij regisseurs en producenten, maar zegt niet te sturen. Van Beuzekom: ‘Het is de kwaliteit van de makers om in te schatten wat er in de samenleving speelt en wat de actuele thema’s zijn. Ik vind het verrassend en interessant om makers aan tafel te hebben en te horen wat ze willen gaan doen.’ En over of de smaak van netmanagers er toe doet: ‘Natuurlijk heb ik een smaak. Dat is zo. Maar waar wij vooral op sturen is: wat zijn de wensen van het publiek van NPO 2? Waar denken wij dat we ons publiek mee plezieren? Waar hebben zij behoefte aan? Daar wordt voortdurend onderzoek naar gedaan. Dat is waar je blij van wordt: dat je ziet dat het aanslaat, dat het impact heeft. Want waar we ook heel erg op sturen is de impact van documentaires.’
Vormen kijkcijfers een criterium waar jullie op selecteren of waar jullie naar kijken?
Van Beuzekom: ‘Een documentaire is niet minder goed als het de 100.000 kijkers niet haalt. Zo werkt dat niet bij ons. Maar impact is wel belangrijk en wordt steeds belangrijker. Wat doet het en jaagt het een debat aan? Zet het iets in beweging?’
Over de vorm van documentaires: ‘Toen ik bij NPO 2 kwam deden wij vooral one-off’s van 50 minuten. De laatste jaren programmeren we meer series. Dus we proberen het genre te verrijken en mee te gaan in wat er in de wereld gebeurt. De short-docs komen er nu aan en webdocs vinden we ook heel erg interessant. Dus zo zijn we voortdurend bezig om te vernieuwen. Maar makers hebben veel beter zicht op de thema’s die spelen dan wij.’
‘Een jaar geleden kwam het idee op om een Nederlandse variant te maken op Making a Murderer. Netflix maakte zulke series en dat was heel populair. Toen kwam Wild Wild Country. Dat vonden we een mooi genre en een mooie vorm. Dat doen we eigenlijk nog niet zoveel in Nederland. We zijn toen gaan kijken of we daar ruimte voor konden scheppen. NPO 2 heeft niet de budgetten zoals Netflix die heeft, dus was het belangrijk dat het NPO-fonds bereid was twee series per jaar te financieren. Zo probeer je te investeren in nieuwe vormen. Ik denk dat dat ook voor de kijker heel belangrijk is.’
‘Ik krijg het plan niet langs Gijs’
Als je een afwijzing krijgt van bijvoorbeeld het NPO-fonds, dan krijg je een adviesbrief waarin precies staat waarom iets wel of niet doorgaat. Dat krijg je niet van de netmanager. Je weet als regisseur of producent soms niet wat er in dat traject is gebeurd. Regisseurs en producenten vragen zich weleens af of een plan überhaupt is aangeboden. Dat is soms schimmig. Een maker krijgt dan enkel te horen: ‘Ik krijg het plan niet langs Gijs’.
Van Beuzekom: ‘Vaak gaan plannen niet door omdat eindredacteuren in een gesprek met ons een plan zelf niet met overtuiging brengen. Ik merk heel goed of iemand echt graag wil dat iets gemaakt wordt of niet. Als het dan wordt afgewezen zijn wij de boosdoeners. En natuurlijk mogen zij best zeggen: ze vonden het hier niet inpassen. Maar ik krijg het niet langs de netmanager, dat slaat natuurlijk nergens op. Ik vind het een nietszeggende opmerking. Wat moet je daar nu mee? Zeg dan gewoon: er is geen geld meer in 2020. Of: het past niet in het profiel, ze hebben al genoeg van dat soort thema’s. Ik vind het jammer als eindredacteuren niet hun verantwoordelijkheid nemen. Het kan niet zo zijn dat de omroepen en eindredacteuren alle ideeën die ze indienen even geweldig vinden. En dan heb ik het niet over alleen maar documentaire-ideeën hoor, maar op alle terreinen. Ik denk regelmatig: wees wat selectiever. Zet overtuigend in op een plan dat je als omroep belangrijk vindt. Dan heb je een helder verhaal.’
Van de overleggen tussen eindredacteuren en de netmanager worden verslagen gemaakt. Deze verslagen zijn niet openbaar. Er wordt dus niet op papier teruggekoppeld. Van Beuzekom: ‘Het zou wel interessant zijn, ook voor makers. Maar ja, zo werkt het gewoon niet. Wij hebben eigenlijk nooit een probleem met een verslag. Daar staat altijd prima in wat we hebben besproken.’
Het kan dus zijn dat een eindredacteur met tien plannen naar jou toekomt en dat er van de tien plannen er drie doorgaan?
Van Beuzekom: ‘Ja, dat kan. Het kan ook zijn dat er van de tien plannen geen een doorgaat. Dan heb ik het tien keer gedaan.’
Van der Heide: ‘Bij single docs komt het niet vaak voor dat wij nee zeggen. Er zit al een zelfcensuur bij de eindredacteuren. Die vullen dat al voor ons in, denk ik.’
Van Beuzekom: ‘Bij geschiedenis-series komt het wel veel voor. Want dat wordt dan gezien als enorm succesvol. En bij reisseries zeggen we ook vaak nee. Daar hebben we al genoeg van. Iedereen kent wel een land waar nog niemand is geweest. Maar bij documentaire word ik bijna iedere keer toch weer verrast. Dus daar zie ik dat probleem niet zo.’
Van netmanager naar genre-management?
Suzanne Kunzeler is per 1 september 2018 behalve de zenderbaas van NPO 3 ook genrecoördinator drama van de hele NPO. Zij is sindsdien hét aanspreekpunt voor omroepen en producenten als het gaat om dramaseries. Van Beuzekom: ‘Het volgende genre dat hiervoor in aanmerking komt zou documentaire moeten zijn, wat mij betreft. Dan heb je niet meer een werkgroep documentaire waar alleen omroepen in zitten, maar kun je een genre-redactie maken waarin alle disciplines zijn vertegenwoordigd. Dat gaat veel beter werken.’
‘Doordat er verschillende omroepen zijn, krijg je verschillende kleuren en dat vind ik goed. Maar het is een heel ingewikkeld systeem. Door NPO Pitch en door dit soort bijeenkomsten proberen we de mensen om wie het gaat er meer bij te betrekken zodat het niet alleen maar eenrichtingsverkeer is tussen de NPO en de omroepen.’
‘Op dit moment hebben we niet altijd goed zicht op wat er speelt. Ik heb soms het gevoel dat bepaalde plannen door omroepen bij ons worden neergelegd terwijl ik liever zou willen dat de geestelijk vader of moeder van het idee bij ons aan tafel zit. Maar dat heeft ook met ons systeem te maken. Er zit een extra laag tussen.’
‘Ik vind al heel lang dat we bij de publieke omroep al veel eerder op genre-management over hadden moeten gaan. Je ziet dat het kijkgedrag in hoog tempo verandert. Als we daar niet snel op inspelen verliezen we groepen. Heel belangrijke groepen. En het is niet alleen de jonge doelgroep, ook de groep in de leeftijd 40-50 dreigen we te verliezen als we niet sneller verder kijken dan onze neus lang is. En ook verder kijken dan onze lineaire neus lang is. Ik vind dat je dat doet met genre-management.’
‘Als wij daar nu mee doorgaan, dan moet je de organisatie van de NPO veranderen. Dan heb je ook geen netmanager meer nodig in de rol zoals ik die nu vervul. Dat zullen andere rollen worden. Met grotere teams, waar bijvoorbeeld ook marketing bij zit, zodat het genre zo goed mogelijk bediend wordt. Het bestel zelf zal niet veranderen.’
Brainstorm
‘Ik denk dat we van nu af aan veel directer in gesprek moeten gaan over wat wij en jullie op het gebied van documentaires – voor een jaar of meerdere jaren – voor ideeën hebben. Wat is de behoefte? Want dat horen wij nu niet. Ik vind het belangrijk dat het een wisselwerking is.’
‘Ik zei voorafgaand aan deze avond dat als jullie deze bijeenkomst geslaagd vinden, dat het een goed idee is om op een aantal momenten in het jaar bij elkaar te komen. Dat we samen nadenken over hoe we de toekomst in willen gaan. Wat vinden jullie nou van die documentaireseries? Of missen jullie bepaalde dingen? Gewoon eens een vrije avond om eens te brainstormen over wat je allemaal voorbij ziet komen. Dat zouden we heel leuk vinden.’
Meer info: